fuprema principis poteftate, e priuatorum dominorum manibus vindicatos, in libertatem afferuit, ac vt amiffae patriae iacturam aequius ferrent, aulae, Hungaris Vduar, obfequiis addixit (a). Iidem etiam, quod pro aulicorum munere, regem vbiuis comitarentur, comites Vduarnici dici confueuerunt (b). Conditionarii quoque audiebant, propterea, quod fub onere, ac conditione obfequii aulici, regalia praedia poffiderent. Degebant hi fparfi per celebriores regni comitatus, vt regi, pro vfitato tum more, crebro regnum obeunti, vbiuis praefto effent. Ludouicus M. rex, vt erat aulae fuae fplendoris prae ceteris ftudiofus, plerosque duarnicos in obfequii fibi fideliter nauati praemium, praediorum, quae ante conditionate folum tenuerant, dominio, ac perpetuitate donatos (a) Difcimus id ex Simonis Kezae appendice II. quae tota de Vduarnicis tractat, a pag. 117. quo lectorem relegamus. Ceterum Vduornici iam D. Stephani tempore inter liberos bomines cenfebantur: vt patet e S. regis decret. lib. II. cap. LV. et con (b) Ladislaus IV. A. 1278. Petrum, filium Beten, e nume- MITVM veris regni nobilibus adfcripfit (a), ficque effecit, vt nemo deinceps nifi nobilis ab aulicis effet obfequiis: per hos quoque vnius feffionis nobilium numerus non mediocriter auctus fuit. Praeter hos plura adhuc hominum genera inter peculiares regum populos cenfebantur, vt funt: dapiferi, pincernae, venatores, Spiculatores, fiue fatellites, agazo nes, caniferi, falconarii, et curriferi (b), quorum in aula munia vel nomen ipfum indi cat. His quoque ftipendii loco olim rega, les terrae cerca menfura affignatae erant, praefertim in transdanubiana Hungaria, quae peculiare fuit Arpadianae domus patrimo nium. Populorum horum numerus adeo fubinde auctus fuit, vt in plures villas, ac poffeffiones diuifi, iuftam efficerent prouinciam, quae Szolgagyörienfis comitatus appellationem habuit; quapropter etiam, qui eis comitis parochiani titulo, ac poteftate praeerat, comes Szolgagyörienfis audiit (c). Ex hoc quoque populorum regiorum aulae (a) Multi, inquit chronicon Turotzii cap. LI. ex Vduarnicis, et aliis conditionariis curiae, ad diuerfas feruitutes adftricti, funt exempti, et in caetum regni Hungariae nobilium aggregati. (b) De his meminit bullae aureae cap. XV. et de creti Andreae II. A. 1234 cap. V、 (c) la diplomatibus Ladislai IV. anni 1273. et 1274. legitur Raynoldus magifter dapiferorum comes Szolgagyörienfis apud Tunon. in Imagine noae Hungariae pag. 25. edit. Caffouienfis apud Schmitt in epifcopis Agrienfibus tom. I. pag. 165, 2 obfequiis addictorum genere, quamplurimi quauis aetate pro regum beneplacito, praefertim autem fub Ludouico M. nobilitatis praerogatiuam funt confecuti (a). Vnde facile iam ratio reddi peterit, cur in Hunga ria noftra etiam aetate, non paucae villae, ac poffeffiones integrae e folis conftent nobilibus earum nempe incolae ortum ducunt e veterum regum populis, qui in feruitii fui praemium, nobilitate fuere donati. Hoc in numero cenfendi funt fuperftites hodiedum nobiles de Szent Gáal, qui ad venatores regios fuam referunt originem (b). Illud denique coronidis loco iam nunc lectori notandum venit per continuas, inter iobakiones caftri, vduornicos comites, feruitiis aulicis deputatos populos, ac alios etiam regni nobiles, terrarum praediorum, ac poffeffionum regalium partitiones, atque donationes, fenfim vtile illud veterum regum fingulis in comitatibus dominium ita fuiffe diminutum, 1f14. vt A. 1514. in generalibus regni comitiis alia rurfus bona regum noftrorum vfui addici, decernique oportuerit, quae ex eo die bona coronae appellantur (c). (a) Huc facit locus, quem fuperiore nata (a) retulimus ex chronici cap. LI. de conditionariis curiae fub Ludouico M. rege nobilium caetui adfcriptis. (b) De nobilibus de Szent Gáal agit Mathiae II. decret. A. 1618. art. XXIV. Ferdinandi II. decret. A. 1622. art LII, (e) Vladislai II decret. VII. art. I. II. et III. §. IX. Nobiles praediales, Confulto hic fubiungimus nobiles, quos praediales vocamus, quod hi non multum diffimiles fint veteribus caftri iobagionibus. Regum quippe imitatione non praelati folummodo; verum etiam potentiores regni dynaftae, ac praefertim perpetui, liberique comites partem praediorum fuorum quibusdam liberis hominibus locare funt foliti, ea lege; vt primum dominorum fuorum arces tuerentur, tum vero indicto per regem bello, fub eorumdem fignis ad caftra proficifcerentur. Ex hoc praedialium hominum genere et praelati, et feculares dynaftae fuas colligebant copias, quas ius noftrum banderia vocat (a). Atque haec banderia priuatorum domino, rum dinftincta fuere ab illis, quae per parocbianos comites ex iobagionibus caftri legi, atque e fingulis comitatibus fub eorum vexillo educi folebant. Archi-epifcoporum, epifcoporum, et abbatum praediales, quod ad earum ecclefiarum, e quarum praediis viuebant, defenfionem fpeciatim obftricti fuerant, peculiaria, et a praelatis, et a regibus, propeque nobilibus paria accepere pri uilegia; vt adeo praedialium nobilium appel (a) Sigismundi decret. V. art. I. Vladislai II. decret, III. art. XX. et fequ. latio eis propterea adhaeferit (a). Multum nihilominus eorumdem conditio differebat a nobilibus, nifi cum quis iam regni nobilis idmodi praedialis conditionem eft amplexus (b). Ditio, quam praediales incolebant, fedes dici confueuit. Huius generis funt hodiedum Strigonienfis ecclefiae fedes: Verebely, Szentgyörgy, Vayka, Érfekléel. Talis olim fuit Colocenfi archiepifcopo obnoxia fedes Sólth, quae olim in Albenfis comitatus per vtramque Danubii ripam diffufi ambitu continebatur (c). Poft cladem Mohatfianam diu paftore fuo viduata ecclefia Colocenfi, cum vna Albam regalem, omnemque viciniam tenerent Ottomanni, ne praediales fedis Sólth moderatore, iudicibus, tribunali1569. busque deftituti viuerent, A. 1569 publica regni conftitutione, Peftinenfis comitatus iu (a) In diplomate Belae IV. ecclefiae Strigonienfi A. 1256 dato, dicuntur nobiles exercituantes. In fpecim. Hierarchiae part. I. pag. 137. (b) De praedialibus confule cl. Kerchelich Hiftor. ecclef. Zagrab. pag. 5o. Maximiliani imper. decret. II. art. XIV. (e) Praediales fedis Sólth ad archiepifcopum Colocenfem pertinuiffe cum aliunde patet; tum vero ex Petri de Varda archiepifcopi epiftola CXV. pag. 218. quod autem fedes Sólth intra comitatus Albenfis limites fuerit, euidens eft ex documentis per doctiffimum Pray citatis in fpecimine Hierarebice parte II. pag. 3o. not. (a) nominatim e litteris euocatoriis A. 1518, itaque ante cladem Mohatianam datis, ibidemque adductis. |